Dag 11, Conferentie Heilige plaatsen

‘Holiness or claims for holiness are very riskey (Ron Kronish)

Op deze laatste dag van onze enerverende reis namen we deel aan een seminar over de betekenis van ‘heilige plaatsen’. Met recht een hoogtepunt van deze studiereis die we ook letterlijk op grote hoogte hebben afgesloten. Op het dak van het zogeheten ‘Pontifical Institute Notre Dame’ hieven wij voldaan het glas en genoten van een geweldig uitzicht op de ‘heilige stad’. Ondertussen nam pater Eamen Kelly, een enthousiast rooms-katholieke priester uit Ierland en deze dag onze gastheer, van de gelegenheid gebruik om ons met de snelheid van het licht al de plaatsen aan te wijzen die deze stad tot een bijzondere stad maken, inclusief de bijbehorende verhalen uit de Bijbel. Omdat iedere dag van onze reis tot nu toe vol verrassingen heeft gezeten, kon een verrassing vandaag niet uitblijven. Zo bracht Kelly ons tenslotte in het museum waar een heuse replica te zien is van ‘de lijkwade van Turijn’. Een lijkwade die vermoedelijk van Jezus is geweest. Van deze lijkwade heeft Paus Johannes Paulus II gezegd: ‘For the believer, what counts above all is that the Shroud is a mirror of the Gospel’. Een spiegel die helpt om het Evangelie te verstaan en er door geraakt te worden. De lijkwade heeft zogezegd een instrumentele betekenis. 

En dat brengt ons bij de thematiek van het seminar. Drie sprekers namen ons mee in een reflectie op heilige of geheiligde plaatsen. Pater Eamen Kelly, betrokken bij de opgraving in Miqdal, ziet pelgrims naar Miqdal komen die daar religieuze ervaringen opdoen. Voor hem aanleiding om te zoeken naar de context van die plaats die hij vervolgens vindt in de genezing van Maria van Magdala. En evengoed zou hier ook de bloedvloeiende vrouw en het dochtertje van Jaïrus genezen kunnen zijn. Deze context maakt voor hem Miqdal tot een heilige plaats. Je kunt je afvragen of de praktijk niet soms andersom functioneert. Je schept een context bij een plaats, creëert daarbij een bepaalde sfeer die vervolgens religieuze gevoelens aanwakkert. Leerzaam was het om te horen hoe hij de betekenis van deze plek inbedde in de theologie van de pelgrimage. Heilige plaatsen stimuleren de pelgrimage en de pelgrimage langs deze ‘van God gevulde plekken’ heeft een transformerende werking in mensenlevens. Dat laatste maakt een plaats een geheiligde plaats.  

Dr. Munther Isaac, een Palestijns christen en tevens decaan van het Bethlehem Bible College, dacht vervolgens met ons na over de Bijbelse theologie van het heiige land. Volgens hem zijn er drie dimensies die in ons denken bij elkaar gehouden moeten worden: de aanwezigheid van God in een land maakt een land heilig, de heiligheid van een land is afhankelijk van de heiligheid van de mensen en een land zelf vraagt om heiligheid. Als we deze drie dimensies bij elkaar houden kunnen we nooit het land verabsoluteren. Gehoorzaamheid aan God (dat is: heiligheid van de bewoners) is belangrijker dan de fysieke plek van het land. Daar zit zijn moeite met de claim van de Zionisten dat het geografische land, en daarmee Jeruzalem en de tempel een bijzondere status hebben. Bovendien is voor hem als christen Jezus degene in wie God aanwezig is op aarde en dus is er geen specifieke betekenis meer voor Jeruzalem of de tempel als heilige plaatsen. Jezus zelf is de ultieme heilige plaats. En heilige grond is iedere plek waar Christus present is en waar Hij present is, is geen ruimte voor uitsluiting van wie dan ook. Hier zien we hoezeer zijn theologie existentieel geladen is. Hoe noodzakelijk het is voor ons om deze stem van een Palestijns christen ter harte te nemen. Het was een bijzonder moment toen een gelovige Joodse vrouw teruggaf hoe goed het ook voor haar was om zijn verhaal te horen en te begrijpen hoe hij de Schrift leest. Andersom kun je je afvragen of er vanuit de theologie die Isaac voorstelt, nog wel iets te leren valt van hoe de Joden de Schrift lezen. Wordt hun stem niet gesmoord in deze manier van denken? 

Tenslotte hebben we geluisterd naar een lezing van prof. dr. Daron Bar over de ontwikkeling van de Qotel (klaagmuur) als heilige plek na 1967. In toenemende mate is er sprake van spanningen met betrekking tot de identiteit van de plek. Voor sommigen Joden is het een heilige plaats vanwege de religieuze dimensie van de plek, voor anderen vanwege de nationaal-historische dimensie. In toenemende mate komt de plek in handen van ultraorthodoxe Joden. Een paar dagen na de zesdaagse-oorlog dansten mannen en vrouwen samen op het plein voor de muur. Inmiddels moeten mannen en vrouwen gescheiden van elkaar te bidden. Kun je eigenlijk nog wel van een heilige plaats spreken als er ongelijkheid is tussen man en vrouw? 

Na de maaltijd in het prachtige klooster waar we de afgelopen dagen hebben doorgebracht, deelden we met elkaar de bijzondere momenten van deze reis. Michael las met ons Psalm 121, over de pelgrim die de bergen voor zich ziet en zich dan te binnen brengt wat de priester hem heeft gezegd: ‘De Heer zal over je waken, Hij zal je ziel bewaren’. Zo dragen wij de indrukwekkende momenten van deze reis met ons mee, momenten waarin wij iets van de stem van God hebben opgedaan. En als straks de bergen rijzen en wij ons afvragen waar onze hup vandaan komt, brengen wij ons deze momenten dankbaar te binnen. 

We gaan het vliegtuig in. Dag mooi land, dag mooie stad, dag mooie mensen.

Shalom en a Dieu.